Neoplatonizm

  • Pod koniec okresu starożytności dokonał się przewrót w ludzkich umysłach: oderwał je od spraw doczesnych i zwrócił ku wiecznym.
  • Zasadniczą zmianą jest to, że zamiast narzędzia poznania świata, filozofia stała się narzędziem połączenia z Bogiem.
  • Z wcześniejszych doktryn neopitagorejczyków oraz platończyków wyłoniła się najdoskonalsza formacja filozoficzna – neoplatonizm Plotyna.
  • Punktem wyjścia filozofii Plotyna był dualizm, odczucie olbrzymich przeciwieństw tkwiących w bycie. Celem zaś przeciwnie, wykazanie jedności bytu
  • Takie dynamiczne ujęcie bytu umożliwiło przejść do tezy, że nie ma wielu bytów, lecz jest tylko jeden, rozwijający się i przybierający różne postacie.
  • Wyłonione postacie są jakby promieniami bytu lub wedle innej przenośni – jego emanacją.
  • Teoria emanacji była podstawową myślą systemu Plotyna.
  • Najbardziej doskonały byt to Absolut.
  • Z absolutu emanują inne postacie bytu, które Plotyn nazwał: duch, dusza i materia.
  • Drogę wzwyż dusza może wg neoplatonistów przebywać różnymi szlakami: przez wysiłek poznawczy, estetyczny lub moralny.
  • Była teorią zbliżenia się do Boga poprzez poznanie.
  • Historycy przyjmują założenie, że neoplatonizm dał logiczne podstawy dla zachodniej magii. Świat i jego doświadczanie jest po prostu fizyczną manifestacją świata duchowego i niematerialnego.

Hermetyzm

  • Pojęcie hermetyzmu odnosi się do grupy starożytnych myślicieli i pisarzy, którzy przelali na papier swoje rozważania na temat mistycznej filozofii, alchemii, magii czy astrologii w Aleksandrii okresu około I w. p.n.e. do IV w. n.e.
  • Klemens z Aleksandrii cytuje czterdzieści dwie takie prace, z których dziewiętnaście dotyczy mistycyzmu i zostało napisanych przez różne osoby w tym okresie. Nazywa się je Corpus Hermeticum, ponieważ napisana została w nich kwint esencja filozofii hermetycznej.
  • Nazwa hermetyzm pochodzi od mitycznego mędrca, któremu przypisuje się wszystkie te prace – Hermesa Trismegistosa.
  • Narodził się w mieście Aleksandria, które w ówczesnych czasach stanowiło centrum handlu, komunikacji, oraz wymiany myśli filozoficznych.
  • W późnym antyku i w średniowieczu hermetyzm uległ całkowitej „neoplatonizacji” a ponadto silnie połączył się z magią.
  • Stąd egipski bóg Thot został połączony z greckim bogiem Hermesem, który zgodnie z helleńską tradycją był bogiem komunikacji, mądrości i magii. W tekstach egipskich bóg Thot był zwyczajowo honorowany potrójnym epitetem „wielki, wielki, wielki’, co miało sugerować, że jego wielkość jest bez końca. Kiedy więc w czasach helleńskich bóg Thot został zamieniony w greckiego Hermesa, dodano mu honorowy epitet Trismegistos, czyli „Potrójnie Wielki”.
  • Według wierzeń hermetyków Zeus ofiarował Hermesowi kaduceusz, który miał mu posłużyć do stworzenia świata z czterech żywiołów. Działalność tych żywiołów miała być oparta na ich wzajemnej współpracy i zgodzie.
  • Gnoza jest greckim słowem oznaczającym „wiedzę”, ale jest raczej pewnym rodzajem doświadczalnej wiedzy, a nie książkowej. Osiąga się ją poprzez właśnie mistyczne doświadczenia, medytacje, dzięki którym następuje oświecenie a ostatecznie osiąga się stan nieśmiertelności.
  • Księga Poimandres opisuje jak Hermes doświadczył w trakcie transu oświecenia, w którym zobaczył sposób, w jaki został stworzony świat, na sposób seksualny. Takie ujęcie kreacji świata będzie na długo zakorzenione w ideach filozoficznych, a pewien jego aspekt można również odnaleźć w tarocie.
  • Hermetyzm stara się również znaleźć odpowiedź na odwieczne pytanie, co się dzieje z ludzką duszą po śmierci – drabina planet
  • Od roku 1471 hermetyzm bardzo szybko znalazł swoich zwolenników, dokonano syntezy mistycznych nauk Platona z chrześcijaństwem i powszechnie wierzono Hermes Trismegistos był żyjącym za czasów Mojżesza mędrcem, który teraz przekazuje wiedzę płynącą od Boga. W ten sposób Hermes Trismegistos znalazł swoje bardzo wysoką pozycję w okresie renesansu.
  • Związki hermetyzmu z tarotem:
    • Dla hermetyków cały świat włączając kamienie czy inne ciała stałe jest postacią żyjącą i posiada duszę. Szczególnie alchemia wykorzystywała tą tezę do swoich poszukiwań. Cały świat powstał z czterech żywiołów, do których należą ogień, woda, powietrze i ziemia. Poprzez odpowiednie swoje cechy, czyli gorąco, zimno, suchość, wilgotność mogą one ulegać transformacji i przemieniać się z jednych w drugie, utrzymując w ten sposób równowagę we wszechświecie. Ta równowaga mogłaby się jednak rozsypać gdyby nie obecność piątego elementu, którym jest Dusza Świata znana również, jako Kwint Esencja (od słowa Quinta Essentia). Jest ona często utożsamiana z astralnym oświeceniem, które można osiągnąć poprzez medytacje a przedstawiana, jako kobieta-bogini. Tą samą kobietę spotykamy w kartach tarota w trumfie Świat, gdzie zgodnie z tradycją mamy kobietę w otoczeniu reprezentantów czterech żywiołów.
    • hermetycy utworzyli połączenia pomiędzy ciałami niebieskimi a ziemskimi czy pomiędzy mikro a makrokosmosem. W sposób bardzo prosty mówi o tym słynny aksjomat „ jak na górze – tak na dole”. Dla hermetyków planety są bogami czy aniołami i żyją również w kamieniach, zwierzętach, roślinach tak samo jak na górze, w niebie. Ten sam system połączeń wykorzystano również w tarocie.
    • Patrząc na tarot, jako metodę poszukiwań mistycznych doświadczeń również możemy zauważyć dużą zbieżność z takim podejściem. Człowiek i jego dusza doświadczają ciągłej przygody, którą jest transformacja

Kabała

  • Kabała jest sposobem myślenia i patrzenia na świat; umowną metodą, za pomocą, której realizujemy, poznajemy i porządkujemy świat i nas samych. To sposób, dzięki któremu łączymy wszystko ze wszystkim na świecie.
  • Sądzi się, że poglądy filozoficzne wiązane z Kabałą narodziły się dopiero podczas kontaktów Żydów z Grekami. Miały się one rozwijać pod wpływem filozofii neoplatońskiej i pitagorejskiej.
  • Księga Jubileuszów spisana za czasów arcykapłana Hyrkanusa (między 135 a 105 r. p.n.e.) uświęca język hebrajski, jako pierwotny język wszelkiego stworzenia i – po Potopie – wiedzy tajemnej, takiej jak pismo, astrologia i kosmogonia oparta na 22 literach alfabetu hebrajskiego
  • Powstała między I w. a VI w. n.e. Księga Stworzenia (Sefer Jecira), wyznaczyła podwaliny nowożytnej Kabały, opisuje m.in. stworzenie świata na sposób neoplatoński. Zamiast stworzenia ex nihilo postuluje ona istnienie Ain Sof – niepoznawalnego Absolutu, który emanuje z siebie pośrednie duchowe sfery (Sefiry), z których tworzy się materialne uniwersum. Bóg uznawany jest w niej nie za Stwórcę, a za pierwotną przyczynę Stworzenia – niektórzy kabaliści tego okresu uznawali istnienie archanioła Metatrona (odpowiednika gnostyckiego Demiurga) – bożego agenta stwarzającego świat i wikłającego się w materię.
  • Stworzenie świata zostało objaśnione przy pomocy uświęconych liter hebrajskich, z których uczyniono mistyczne ścieżki do oświecenia. Wibracja ich brzmienia wprowadza w życie poszczególne elementy.
  • Henoch - przewodnikiem dla żydowskich mistyków
  • Obraz Pana siedzącego na tronie w Siódmym Niebie jest bardzo spójny z wizjami hermetyków, którzy uznawali podobną strukturę w postaci siedmiu planet wiodących do tronu Pana.
  • W Księdze Stworzenia zostało zobrazowane Drzewo Życia i hermetyczna drabina siedmiu planet w jeden diagram, który nazywa się narzędziem Bożego stworzenia. Diagram ten zawiera dziesięć centr energetycznych, zwanych sefirotami, które są ułożone wertykalnie. Język hebrajski zostaje podniesiony przez Stwórcę do rangi języka świętego, za pomocą którego jest przedstawiony cały proces twórczy, biorący pod uwagę mikro i makrokosmos. Każda litera jest powiązana z ciałem niebieskim lub konstelacją, jest podzielona na czas oraz różne części ciała ludzkiego.
  • Medytacja kolejnych ścieżek objawienia pozwala wznosić się w górę Drzewa Życia, aby osiągnąć mistyczne cele.
  • Kabała, w kształcie, jaki obecnie znamy pojawiła się dopiero w okresie średniowiecza, ok. X wieku.
  • Najbardziej wpływowym dziełem tamtego okresu była Księga Blasku (Sefer ha-Zohar) napisana ok. XI wieku przez Raszbiego Szymona Bar Yochai.
  • Litery zostały podzielone na trzy grupy:
    • 3 litery wyznaczone na matki, zostały połączone z trzema żywiołami: powietrzem, wodą i ogniem oraz trzema porami roku i trzema głównymi częściami ciała;
    • 7 podwójnych liter zostały połączone z siedmioma planetami, siedmioma dniami tygodnia oraz siedmioma otworami w głowie;
    • 12 prostych liter zostało połączone z dwunastoma znakami zodiaku, dwunastoma miesiącami i dwunastoma organami człowieka.
  • Zgodnie z tradycją chrześcijańską zostaliśmy stworzeni na obraz i podobieństwo Boga, u kabalistów wyraża się on na cztery sposoby. Imię Pana to Jahve czy Jehowa, w języku hebrajskim - JHWH (litery: jod, he, waw, he).
  • Utożsamia się z nim cztery żywioły, cztery odpowiednie znaki zodiaku, Stworzenie zgodnie z wizją Ezechiela, cztery kabalistyczne światy: Acilut, Berije, Jecire oraz Asije; cztery części duszy.
  • Do przedstawienia idei tertragramu zaczęto używać schematu Shem ha-Mephorash, który został utworzony w latach ok. 0-200 naszej ery.
  • Litery znajdujące się z Shem ha-Mephorash wywodzą się z Księgi Wyjścia 14: 19-21, z trzech wersetów, z których każdy składa się z 72 liter, z nich wywodzą się imiona aniołów. Do nazw aniołów dodano końcówki –el (אֵל) rodzaj męski oraz –yah (יָה) rodzaj żeński tworząc w ten sposób 72 imiona aniołów.
  • Z czasem Shem ha-Mephorash został również połączony z tarotem. Dokonał tego Elifas Levi w swojej pracy Majeurs et Clavicules de Salomon. W ten sposób kabała trwale została przeniesiona i połączona z tarotem.